Là một trò chơi dân gian đã xuất hiện từ rất lâu, theo chiều dài lịch sử, cờ tướng đã có những sự biến đổi nhất định để phù hợp với văn hóa của từng quốc gia, dân tộc. Tuy nhiên, mọi sự biến đổi vẫn chưa bao giờ làm mất đi những nguyên lý biến hóa và bí mật của cờ tướng. Cái bí mật mà chúng ta nói ở đây là gì? Là trên bàn cờ tướng, khi thi đấu mặc dù các quân cờ được bày ra hết trước mặt nhưng không ai có thể thấy được thế đánh hiểm hóc của đối phương. Nhiều thế mai phục bắt quân, ta cũng không hề biết, các quân cờ của ta sắp mất đến nơi ta cũng không hay. Vậy, bí mật mà ta nói ở đây chính là cách bày binh bố trận, lên kế hoạch của đối phương, dù kế hoạch ấy có bày ra trước mặt ta, ta nhìn được nhưng không hiểu được.
Những tay cao cờ không chỉ bày được nhiều thế trận mà còn biết cách ẩn các thế trận ấy đi để đối phương không phát hiện được ra, nghĩa là “Xuất kỳ bất ý, công kỳ vô bị”. Tấn công chỗ địch không phòng bị, xuất binh khi địch không chú ý. Đây cũng là một nguyên nhân làm nên chiến thắng.

Nhiều khi người chơi bị thua cũng phần vì kiến thức chưa sâu, chưa có kinh nghiệm phân tích và xét đoán từng nước đi của đối phương. Chính vì không phân tích được cách di chuyển quân của đối phương nên dẫn đến đi cờ sai đường. Cũng có khi người chơi do không chú ý phòng bị, khinh địch nên không tập trung tư duy nên để địch hạ gục chứ không phải không am tường nghệ thuật cờ tướng.
Cũng không ít trường hợp người chơi do bị người ở ngoài mách nước làm lộ bí mật của ta nên đối phương có đủ thời gian điều quân chống đỡ hoặc phản công trở lại. Để chiến thắng khi đánh cờ, ta nên lưu ý vận dụng nguyên lý bí mật.
Một bàn cờ tướng, tuy hai bên là những quân cờ hoàn toàn giống nhau nhưng những con cờ luôn được biến hóa khôn lường tùy thuộc vào trí tuệ của người chơi cờ. Vốn dĩ cờ tướng đã có nhiều chiến lược, chiến thuật phức tạp lại cộng thêm sự sáng tạo không ngừng của con người, vì vậy mà mức độ biến hóa trong cờ tướng là vô kể. Người ta đánh cờ càng tập trung tư duy sáng tạo thì càng có nhiều thế đánh hay, biến ảo khôn lường, càng chắc thắng.
Chơi cờ tướng phải kết hợp nhuần nhuyễn giữa phòng thủ và tấn công, tạo thế trận biến hóa khôn lường làm cho đối thủ vì thế mà rối trí thì cơ thắng cầm trong tay.
Trong binh pháp có nói: “Sự biến hóa của kỳ và chánh là không thể cùng được. Kỳ và chánh sinh nhau ra như một quy luật tuần hoàn không nguồn gốc, ai có thể biết cho cùng được”. Chánh ở đây là những quân cờ thuộc bộ phận tấn công như Xe, Pháo, Mã, Tốt. Kỳ ở đây là các quân cờ thuộc bộ phận tấn công như Sĩ, Tượng(Bồ). Tuy nhiên ta có thể bố trí các quân cờ tấn công làm nhiệm vụ phòng thủ giúp Sĩ, Tượng bảo vệ hữu hiệu cho Tướng. Ta cũng có thể sử dụng lực lượng chánh binh kết hợp với kì binh để tấn công vào một mục tiêu đã định.
Sự biến hóa của cờ tướng là vô cùng vô tận, không ai dám chắc là mình có thể hiểu hết và có khả năng vận dụng hết được các thế cờ hiểm hóc đó. Vì vậy, sự khiêm tốn là cần thiết cho mỗi kỳ thủ, chỉ có cách học hỏi và rèn luyện để ngày càng trở thành một tay chơi cờ kỳ khôi hơn nữa mà thôi.